Auteur van de maand: Hans Achterhuis
April is de maand van de filosofie. Onze keuze voor auteur van de maand is dan ook gevallen op een filosoof: Hans Achterhuis. Van hem verscheen onlangs “Coetzee, een filosofisch leesavontuur” over de filosofische achtergronden in het werk van J.M. Coetzee. Hans Achterhuis is emeritus hoogleraar Wijsbegeerte aan de Universiteit Twente. In 2011 werd hij als eerste Denker des Vaderlands geïnstalleerd. Achterhuis houdt zich in zijn werk vooral bezig met de sociale filosofie. In 1969 promoveerde hij op Albert Camus met het proefschrift ‘De moed om mens te zijn”. In zijn boeken verbindt hij filosofie aan maatschappelijke onderwerpen, met thema’s als welzijnswerk, schaarste, technologie, vrije markt en geweld.
Coetzee, een filosofisch leesavontuur
De Zuid-Afrikaanse Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee is vooral bekend als romanschrijver. Wat vele lezers niet weten, is dat zijn werk doordrenkt is van filosofie. Door de thematiek in zijn romans en verwijzingen naar bekende denkers als Jacques Derrida en Michel Foucault, laat Coetzee zien dat hij ook als filosoof een waardevolle gesprekspartner is. In Coetzee, een filosofisch leesavontuur gaat Hans Achterhuis op zoek naar deze filosofie in het werk van Coetzee.. In het verlengde van iedere roman ligt een maatschappelijk vraagstuk. Zo koppelt Achterhuis bijvoorbeeld In ongenade aan de MeToo-discussie, Schemerlanden aan onze omgang met het koloniale verleden en Mr. Foe en Mrs. Barton aan de postmodernistische ideeën over de relatie tussen feiten, interpretatie en leugens. Hij geeft niet alleen een introductie in het werk van Coetzee, maar biedt ook nieuwe interpretaties
Koning van Utopia
Het is hoog tijd dat we op zoek gaan naar alternatieven voor de desastreuze 'utopie van de vrije markt'. Daarbij kan Utopia van Thomas More ons goede diensten bewijzen, maar we moeten dat 'oerboek' uit 1516 dan wel met nieuwe ogen bekijken. Door de eeuwen heen is de tekst opgevat als een serieuze blauwdruk van een ideale samenleving, maar dat gaat geheel tegen More's bedoeling in. More schreef Utopia nu juist - in het verlengde van Erasmus' Lof der zotheid - als een boek vol spot, maatschappijkritiek, ironie en zotternij. Intussen bevat Utopia wel degelijk allerlei bruikbare suggesties voor verbetering van wantoestanden in de rechtspraak, van scheefgegroeide machtsstructuren en onrechtvaardige economische verhoudingen. Als het ons lukt om juist die suggesties ernstig op te vatten, dan kunnen we daar nu nog ons voordeel mee doen. Zo kan Utopia, een boek van 500 jaar oud, ons helpen om in het hier en nu nieuwe inspirerende idealen te formuleren. 'De tijdgeest is veranderd. Ik wil er geen misverstand over laten bestaan dat de grote utopie van een totaal andere samenleving voor mij nog steeds uit den boze is. Maar zonder kleinere utopische experimenten en ideeën dreigt de kapitalistische utopie ons te verlammen. Dat ik voor deze mini-utopieën nu juist inspiratie vind bij Thomas More, is voor mij een van de grootste verrassingen van mijn hernieuwde zoektocht door Utopia.'
Het rijk van de schaarste
Hans Achterhuis concentreert zich daarbij op het fenomeen van de schaarste, door Thomas Hobbes gezien als ‘de natuurlijke toestand van de mens’. Vanuit die invalshoek komen thema’s aan de orde als wedijver, rechtvaardigheid en een eerlijke verdeling van natuurlijke hulpbronnen.
De rondgang langs denkers uit de geschiedenis van de moderne sociale en politieke filosofie – van Thomas Hobbes tot Michel Foucault – laat zien hoe schaarste zich heeft ontwikkeld tot een kernprobleem van de moderne samenleving. Achterhuis werkt dit uit in beschouwingen over de gezondheidszorg en de globale problematiek van honger en ondervoeding.
De kunst van het vreedzaam vechten
'Nooit eerder in de geschiedenis zaten de levens van mensen zo vol met conflicten. We moeten voortdurend ons mannetje staan, of ons vrouwtje - op straat, op het werk, in winkels en zelfs thuis. Het gekke is: ondanks al die confrontaties vloeit er maar zelden bloed. Nooit eerder zelfs was een beschaving zo effectief in het bewaren van vrede. Hoe lukt dat in onze moderne samenleving, wat is het geheim? Daarnaar gaan wij in dit boek op zoek.' - Hans Achterhuis en Nico Koning Een wereld zonder conflicten is niet alleen ondenkbaar, maar ook onwenselijk. Botsingen van tegengestelde meningen en belangen zijn een groot goed in een open samenleving. De vraag is alleen: hoe gaan we hiermee om en welke middelen zetten we in? Of anders gezegd: hoe gaan we krachtig het conflict aan en zorgen we er tegelijkertijd voor dat het niet uit de hand loopt? Dat geldt voor allerlei krachtmetingen in het openbare leven - denk aan sport, wetenschap, rechtspraak, politiek - en nog meer voor internationale crisissituaties zoals die in Oekraïne en Irak. 'Vreedzaam vechten' is een kunst die vrede en welvaart met zich meebrengt, zo leert de geschiedenis. In dit boek gaan Hans Achterhuis en Nico Koning terug naar de vroege bronnen van geweldbeteugeling, uiteenlopend van het Gilgamesj-epos en de klassieke Oudheid tot de joods-christelijke traditie. Een rijk en erudiet werk.
De utopie van de vrije markt
Hans Achterhuis ontmaskert de ideologie van het neoliberalisme tegen de achtergrond van de kredietcrisis. Het neoliberalisme blijkt net zo utopisch als het communisme. Het neoliberale manifest Atlas Shrugged, is na de Bijbel in de VS het best verkopende boek.
Met alle geweld
In het voetspoor van Arendt, en ook veelvuldig in discussie met de actualiteit en de grote romanliteratuur, probeert Hans Achterhuis in zijn 750 pagina's tellende magnum opus Met alle geweld de vele verschijningsvormen van geweld te begrijpen.