Auteur van de Maand: J. Slauerhoff
In september is onze Auteur van de Maand J. Slauerhoff, de dichtende scheepsarts die zich nooit ergens thuis voelde en altijd bleef verlangen naar elders. In zijn korte leven schreef Slauerhoff behalve gedichten ook verhalen, romans, kritieken, reisverslagen en brieven. Begin deze maand verschijnt er bij Nijgh & Van Ditmar een herziene uitgave van de Verzamelde gedichten, aangevuld met de vele gedichten die na de laatste uitgave van 1941 nog gevonden zijn. Tegelijkertijd verschijnt er bij De Arbeiderspers een herziene en uitgebreide editie van de biografie uit 1995 door Wim Hazeu.
> lees ook: Boekenlijst de zee, de zee! 10 boeken van auteurs die net als Slauerhoff over de zee schreven
Verzamelde gedichten
In 1941, vijf jaar na de dood van J. Slauerhoff, verschenen zijn Verzamelde gedichten, samengesteld door de jonge letterkundige Kees Lekkerkerker. Zijn Verzamelde gedichten beleefden bijna tachtig jaar lang, vrijwel onveranderd, herdruk op herdruk – ondanks het feit dat er inmiddels flink wat onbekende gedichten waren opgedoken.
In deze volledig herziene leeseditie van de Verzamelde gedichten is alle poëzie van Slauerhoff voor het eerst in de juiste volgorde samengebracht. Alle door hem gebundelde en verspreid gepubliceerde gedichten en alle later in de nalatenschap aangetroffen poëzie zijn aangevuld met circa honderd niet eerder in de Verzamelde gedichten opgenomen verzen, waaronder Slauerhoffs studentenpoëzie, vertalingen, en gewraakte spotverzen. Uit Verzamelde gedichten blijkt wederom dat Slauerhoff de grootste dichter van zijn generatie was.
Bezorgd door Hein Aalders en Menno Voskuil.
Biografie Slauerhoff, door Wim Hazeu
De dichter-scheepsarts-wereldreiziger Slauerhoff komt opnieuw tot leven.
Slauerhoff (1898-1936), de nog steeds veelgelezen dichter en prozaïst, zwierf als scheepsarts over vrijwel alle wereldzeeën. Zijn jeugd in Friesland, de Amsterdamse studententijd, de vele liefdesgeschiedenissen met als hoogtepunt zijn verliefdheid op de danseres Darja Collin, de hartstochtelijke literaire vriendschappen en de onverwachte vetes, de zeereizen, de verwantschap met de Portugese fado-cultuur en de Chinese poëtische filosofie – alles komt aan bod in deze biografie.
Wim Hazeu verrichtte zes jaar onderzoek naar het leven van Slauerhoff. Deze biografie is herzien en uitgebreid met anekdotes en nieuwe informatie, zoals citaten uit later ontdekte brieven, verhalen over de grammofoonplaten met fadomuziek die Slauerhoff bezat, een foto van een jonge verpleegster die Slauerhoff als assistente in Tanger wilde hebben, meer foto’s van zijn grote liefde Darja Collin en inzicht in zijn financiële verdiensten als scheepsarts en als dichter.
Andere boeken van en over Slauerhoff
Alle verhalen
Tijdens zijn korte leven schreef scheepsarts J. Slauerhoff naast honderden gedichten en drie romans welgeteld vijfentwintig verhalen. Daarvan verschenen er maar twaalf in boekvorm, in Het lente-eiland en andere verhalen en Schuim en as. De overige verhalen werden na zijn dood door de onovertroffen tekstbezorger K. Lekkerkerker verzameld uit tijdschriften of gereconstrueerd uit handschriften en typoscripten. De zoektocht van een zeeman naar een onbereikbare vrouw (Larrios), de ondergang van een dodenschip (De laatste reis van de Nyborg) het zijn vooral deze verhalen die Slauerhoff een groot lezerspubliek hebben bezorgd. Men vindt ze hier naast onbekender werk, zoals Laatste reis van de Camoës, eigenlijk een voorstudie voor een vervolgdeel op zijn beide China-romans Het verboden rijk en Het leven op aarde.
Alle romans
Tijdens zijn korte leven schreef J. Slauerhoff (1898 - 1936) vele reisschetsen, honderden gedichten, vijfentwintig verhalen en drie romans. Na het succes van de gebonden uitgave van Alle verhalen verschijnen nu voor het eerst sinds lange tijd de verzamelde romans in een, wederom prachtig uitgevoerde band. Cees Nooteboom, groot kenner en bewonderaar van het werk van Slauerhoff, schreef een inleiding. Alle romans bevat de romans Het verboden rijk (1932), Het leven op aarde (1934) en De opstand van Guadalajara (1937) van J. Slauerhoff.
Het verboden rijk is het hallucinerende verhaal van de historische dichter Camoes, wiens dromen en avonturen op wonderbaarlijke wijze worden herbeleefd door een negen-tiende-eeuwse marconist. De hoofdpersoon van Het leven op aarde is de Ierse marconist Cameron, die na een zwervend bestaan het onweerstaanbare verlangen heeft om een nieuw leven te beginnen, vrij van alle herinneringen. De opstand van Guadalajara ten slotte vertelt het verhaal van de lang onderdrukte indianen in Mexico, die in een langstrekkende glazenmaker de Messias zien, die hen van hun overheersers zal verlossen.
Schuim en as
Een oud-officier is op zoek naar rust en verlossing, een kapitein doolt over zee met een schip vol lijken en in een Chinese havenstad zwerven eenzame Europeanen rond. Schuim en as is een kleurrijke verzameling verhalen waarin de lezer op onnavolgbare wijze wordt meegevoerd over de hele wereld. Van Mekka naar Rusland, over de wereldzeeën naar China en Japan.
Deze uitgave maakt deel uit van een bijzondere reeks naar aanleiding van het 175-jarig bestaan van Nijgh & Van Ditmar, waarin de tien populairste boeken uit de geschiedenis van het fonds zijn opgenomen. De omslagen zijn gemaakt door studenten van de kunstacademies in Breda en Den Bosch.
Een varend eiland
Voortgedreven door een rusteloze inborst reisde de dichter-scheepsarts J.Slauerhoff de hele wereld over. Uit verre havens verstuurde hij brieven aan studievrienden, geliefden, literaire vrienden en vriendinnen, uitgevers, collega-artsen en familieleden. Slauerhoff was geen causeur die er eens rustig voor ging zitten, maar kwam meteen tot de kern. Daarom krijgen deze brieven vol sarcasme, zelfspot en romantisch fernweh een urgentie die de lezer soms naar de keel grijpt.
Hein Aalders presenteert met Een varend eiland de eerste rijke bloemlezing uit de brieven van Slauerhoff. De selectie omspant heel zijn werkzame leven, vanaf zijn studententijd tot zijn sterfbed achttien jaar later. Tezamen lezen de brieven als een autobiografie.
*Slauerhoff is vóór alles Slauerhoff, mengsel van zakelijke, soms cynische directheid en uiterst gevoelige woordplastiek. – Menno ter Braak
*Slauerhoffs brieven behoren tot de allersterkste van de Nederlandse letteren. – Kees Fens
*Zinderende romantiek en eenzaamheid.**** – Arjen Fortuin in NRC Handelsblad
*Hij klinkt zo levend, zo geagiteerd, alsof hij naast je staat. **** – Aleid Truijens in de Volkskrant
De opstand van Guadalajara
'Soms denk ik dat deze Friese nomade, die van Rimbaud afstamde en Rubén Darío vertaalde, die fado's schreef en soleares en doortrokken was van die speciale Portugese variant van de melancholie, de saudade,een vijfde, tot nu toe geheim gebleven heteroniem van Pessoa was, een Hollandse, Chinese, Portugese, Spaanse schim achter Ricardo Reis, Alberto Caeiro en Alvaro de Campos en achter de grote poppenspeler zelf: vijf heren uit de jaren twintig en dertig die in "Lissabon aan de Taag" langs de kade wandelden en spraken over Camões, Vasco da Gamaen aguardiente.'
- Cees Nooteboom.
Cees Nooteboom is een geweldige ambassadeur voor de Nederlandse literatuur. Hij zorgde er onder andere voor dat in Duitsland, Frankrijk en Italië werk van J. Slauerhoff werd vertaald, dat hij van een inleiding voorzag. Ook dit werk werd door Nooteboom van een meesterlijk nawoord voorzien.
Het verboden rijk
'Het verboden rijk' van J. Slauerhoff (1898-1937) is een meesterlijk geschreven roman die niet alleen spannend is maar ook een compositorisch en stilistisch hoogtepunt uit de Nederlandse 20ste eeuwse letteren. Het verboden rijk, China, is het toneel van de roman waarin de lotgevallen worden beschreven van de 16de eeuwse Portugese dichter Luís Vaz de Camões die schipbreuk lijdt onderweg naar Macau en een 20ste eeuwse Ierse marconist die het slachtoffer wordt van zeerovers.
Jan Pieterz. Coen
Jan Jacob Slauerhoff beoogde geen politieke stellingname. Hij liet zich niet imponeren door de geweldenaarsfiguur Jan Pietersz. Coen, maar had een dramatisch oog voor diens vulgaire eigenschappen, wat Menno ter Braak deed opmerken dat juist door zijn vulgariteit Coen '...een persoonlijkheid wordt van afmetingen. Juist door het ontbreken van iedere poging tot vaag idealiseren en romantisch verdoezelen slaagt Slauerhoff's held.' Slauerhoff ontmaskerde een autoriteit, en dat was een thema van Ter Braak, een thema dat in de latere lijn van het tijdschrift Forum paste. Slauerhoff deed dit ver voor de naoorlogse tijd, toen het usance werd Coen af te schilderen als de moordenaar van Banda en de kolonialist met bloed aan zijn handen.
Klassieke Reeks van Aspekt deel II
onder redactie van Hans Dütting en Wim Sanders
Brieven 1923-1932. Hendrik de Vries en J. Slauerhoff
Van de brieven die de dichters J. Slauerhoff (1898-1936) en Hendrik de Vries (1896-1989) van 1923 tot enkele jaren vóór Slauerhoffs dood elkaar schreven, zijn er maar 49 bewaard gebleven, merendeels van De Vries. Niettemin is Slauerhoff ook indirect sterk in de correspondentie aanwezig. Als medewerkers van het tijdschrift Het Getij gaven ze elkaar waardevolle kritiek. Ze willen zelfs een gezamenlijke bundel uitgeven. Beiden zijn ze getuige van een rumoerig episode in de literatuurgeschiedenis. Er zijn ook enkele brieven in het Spaans, omdat Slauerhoff, gecorrigeerd door De Vries, de 'Groningse Spanjaard', zijn kennis van die taal wil vergroten. Slauerhoff is in deze brieven bovendien de begripvolle arts, meelevend met de ongewone levensomstandigheden en psychische problemen van De Vries. De hier met inleiding en aantekeningen uitgegeven brieven vormen een van de boeiendste en merkwaardigste literaire briefwisselingen uit het Interbellum.
Vida triste. Slauerhoff en de fado (Nout van den Neste)
''Lisboa, eens stad der steden die 't verleden voortsleept in 't heden'': zo omschreef J.J. Slauerhoff de stad Lissabon in zijn gedicht ''O Engeitado''.
Het nostalgische karakter van Lissabon fascineerde hem en in zijn korte leven zou hij de stad verschillende keren bezoeken. Daar raakte hij gefascineerd door de weemoed van de fado: de Portugese, dramatische volksmuziek die hij in de donkere steegjes en bairros van Lissabon hoorde. Vida Triste, Slauerhoff en de fado brengt de lezer terug in de tijd en schetst hoe Slauerhoff de fado in de jaren 20 en 30 beleefd heeft. Daaruit blijkt dat Slauerhoff de fado en haar mythes als inspiratiebron gebruikte en manipuleerde voor zijn eigen gedichten.
In de saudade, een Portugese vorm van nostalgie die de treurige fado zo vaak bezingt, herkende Slauerhoff zijn eigen poëtische blik op de wereld. De zangeres Cristina Branco zou een selectie van zijn gedichten als Portugese fado's brengen op het album Cristina Branco canta Slauerhoff (2000), de ultieme bevestiging van hoe goed Slauerhoff de Portugese cultuur had aangevoeld.
Dit boek poogt Slauerhoffs complexe relatie met fado en saudade in kaart te brengen en kritisch te analyseren.
Alleen voor Friesland heb ik nog een zwak. Slauerhoff en Friesland
J. Slauerhoff wordt algemeen gezien als een van Nederlands grootste dichters en schrijvers. Met zijn avontuurlijke en dwarse instelling is hij voor velen een inspiratiebron geweest, en hij is dat nog steeds.
Een bijzondere en interessante kant aan de persoon en aan het werk van Slauerhoff is zijn relatie tot Friesland, waar hij is opgegroeid. Het is zonder meer waar dat een aantal van zijn mooiste verzen een Friese achtergrond heeft. Maar hoe liet hij zich over zijn geboortegrond uit? Hoe dachten belangrijke Friese auteurs over hun collega?
In Alleen voor Friesland heb ik nog een zwak draait alles om de connectie tussen de 'Rimbaud van Leeuwarden' en het Friese vaderland.
Gerrit Jan Zwier is antropoloog en als reisauteur gespecialiseerd in noordelijke landen. Hij heeft diverse publicaties over Slauerhoff op zijn naam staan.
met illustraties