Blog: Pride maand

Neem een boek als Shuggie Bain van Douglas Stuart, waarmee hij de Bookerprize won, over hoe het is om als homoseksuele jongen op te groeien in Schotland. Of Man maakt stuk van Maurits de Bruijn, dat de Libris shortlist haalde. We zijn in de westerse wereld in relatief korte tijd ontwikkeld van een maatschappij waarin The Picture of Dorian Gray mede reden was om Oscar Wilde voor homoseksualiteit te veroordelen, naar een maatschappij waarin literatuur over de queerervaring gevierd wordt. Dit vind ik natuurlijk alleen maar mooi om te zien en hoop ik te blijven zien, in deze roerige tijden waarin de homo- en transrechten toch weer onder druk lijken te staan. Toch vroeg ik me af, wat maakt een boek nou een queer boek? Is iets queer, alleen al omdat er een LHBTIQA+ personage in voorkomt, of gaat het dieper dan dat?

Om deze vraag te beantwoorden, ga ik terug naar het voorbeeld van The Picture of Dorian Gray. In dit boek komt geen enkel openlijk homoseksueel personage voor. Toch staat het bekend als een queer boek. Het feit dat Oscar Wilde zelf homoseksueel was, draagt hier zeker aan bij, maar de ondertonen in de vriendschap tussen Dorian Gray en Henry Wotton worden vaak al als bewijs genoeg gezien. Hetzelfde geldt voor Brideshead Revisited van Evelyn Waugh, waar vaak meer wordt gelezen in de vriendschap tussen Charles Ryder en Sebastian Flyte. Beide gelden als onbetwiste queer klassiekers, maar in beide boeken vinden exclusief heteroseksuele relaties plaats. De queer elementen lees je tussen de regels door.

De andere kant op worstel ik ook met de vraag of het juist is om een boek als een queer boek te categoriseren, alleen maar omdat er personages in zitten die niet hetero of niet cisgender zijn. In de winkel wordt mij wel eens gevraagd waarom we geen kast met LHBTIQA+ boeken hebben bij de literatuurafdeling. Is een boek dat queer personages bevat, of dat geschreven is door een queer persoon, automatisch een queer boek? Kan dat niet gewoon een boek zijn? Aan de ene kant kan het prettig zijn om, als je op zoek bent naar een boek met een thema dat hierop aansluit, het in één keer te kunnen vinden. Aan de andere kant ben ik van mening dat het queerelement in boeken in de eerste plaats dat is: een element. Er zit zoveel variatie in queer literatuur, dat het moeilijk is alles over een kam te scheren. Bovendien kan het voor auteurs kort door de bocht en oneerlijk aanvoelen als hun boek simpelweg als queer boek wordt bestempeld, omdat zij of een van hun personages toevallig LHBTIQA+ zijn. Het zou zonde zijn als het boek in kwestie daardoor een groot lezerspubliek misloopt, omdat zij denken dat het niet voor hen bedoeld is.

In het samenstellen van de lijst voor onze Pride-pagina, heb ik me daarom vooral gericht op boeken waarbij de queer-ervaring centraal staat, en boeken die binnen de LHBTIQA+gemeenschap (die overigens ook niet homogeen is, maar bestaat uit veel verschillende groepen, gemeenschappen en subculturen) als klassiekers bekend staan. Zo is Nachtwoud niet per se een boek over de lesbische ervaring, maar wel een lesbische klassieker, en gaat Nova Scotia House grotendeels over de AIDS-crisis. Dit maakt ze onlosmakelijk en hoofdzakelijk queer, maar los daarvan, zijn het ook prachtige boeken die iedereen moet lezen.

Paula van Rooijen is boekverkoper Literatuur en medewerker Social Media