Geschiedenis

1. Bart van Loo

Stoute schoenen

Na zijn internationaal geprezen bestseller De Bourgondiërs maakt Bart Van Loo een nooit eerder ondernomen tijdreis naar het decor van ons ontstaansverhaal. Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt hij door de Lage Landen. Tussen Brugge en Bergen op Zoom, Gent en Gouda, Namen en Nijmegen componeert Van Loo een alternatieve oergeschiedenis van onze gewesten, die meer is dan het verhaal van Holland en Vlaanderen alleen. Vervolgens trekt hij door Frankrijk, Zwitserland en natuurlijk de Bourgogne zelf en wordt duidelijk dat dit epos ook Europese geschiedenis van de bovenste plank is.Door de late middeleeuwen letterlijk aan te raken blaast Van Loo ons verre verleden meer dan ooit nieuw leven in. Stoute schoenen vormt het prachtige sluitstuk van zijn monumentale Bourgondische diptiek die begon met De Bourgondiërs, een bijna 1500 pagina’s tellend tweeluik waarin hij even wervelend als gedetailleerd uit de doeken doet hoe in onze contreien aan het einde van de middeleeuwen uit verbrokkeling een vorm van eenheid ontstond.

1. Bas von Benda-Beckmann

Het kleedje voor Hitler

Winnaar Libris Geschiedenis Prijs 2024Opgroeiend in een Duits-Nederlands gezin raakte Bas von Benda-Beckmann al vroeg gefascineerd door de Tweede Wereldoorlog. Toen hij dertien was hoorde hij voor het eerst dat zijn oudtante Luise de weduwe was van Hitlers trouwste generaal, Alfred Jodl, die tijdens het Proces van Neurenberg als oorlogsmisdadiger ter dood was veroordeeld. Later volgden meer verhalen, zoals dat van Luises jongere zus Tini, die eerst partijlid werd maar later een relatie kreeg met een half-Joodse arts en bevriend raakte met een van de samenzweerders tegen Hitler.Von Benda-Beckmann ging op zoek naar het naziverleden van zijn grootouders en oudooms en -tantes, die de grote geschiedenis van zo dichtbij meemaakten. Hij stuitte daarbij op de anekdote over het kostbare tafelkleedje met jachttaferelen dat de familie aan Hitler zou hebben geschonken. Wat klopt er eigenlijk van dit verhaal en wat zegt het ons over de omgang met het naziverleden in Duitse families?

1. Natascha van Weezel

Hoe houd je je hart zacht

7 oktober 2023 was voor veel mensen de dag waarop de wereld veranderde. Zo ook voor Natascha van Weezel. In haar door de Holocaust getekende familiegeschiedenis werd Israël altijd gezien als verzekeringspolis, een veilige uitwijkmogelijkheid voor áls het in Europa weer mis mocht gaan. Nu twijfelt ze aan haar liefde voor het land onder Netanyahus heerschappij, en bloedt haar hart ook voor de vele doden in Gaza. Wat doet het met je als je moet huilen om die gruwelijk wrede oorlog, maar tegelijk niet vindt dat Israël als land moet worden opgedoekt? In de huidige gepolariseerde werkelijkheid word je haast gedwongen om óf voor Israël, óf voor Palestina te kiezen. Natascha zoekt steeds weer naar een verbindende positie in het midden. In dit essay stelt ze de vraag: kan een middenpositie ook radicaal zijn, een constructieve kracht die bijdraagt aan verbetering? De positie tussen twee vuren heeft zijn prijs, Natascha kwam in aanraking met heftig antisemitisme, ontving bedreigingen en verloor vriendschappen. Maar er is voor haar geen andere weg: ze blijft streven naar wederzijds begrip, naar het erkennen van elkaars menselijkheid en benadrukt het belang van de zachte krachten in een harde oorlog.

1. Martin Bossenbroek

Kolonialisme!

Het koloniale verleden en het slavernijverleden van Nederland staan de laatste tijd volop in de belangstelling, in steeds negatievere termen. Na tientallen jaren borstklopperij is de slinger doorgeslagen naar boetedoening. Dankzij ’s lands bekendste Leidse historici, koning Willem-Alexander en voormalig premier Mark Rutte, staat Nederland nu zelfs bovenaan de Europese ‘ranglijst’ van spijt en excuses. Is dat wenselijk of moet de politiek stoppen met wat volgens velen getuigt van een weg-met-ons mentaliteit?   Bossenbroek neigt naar dat laatste. De officiële excuses hebben namelijk geen breed draagvlak onder de bevolking. De grootste politieke partij, de pvv, wil alle excuses intrekken en het land ‘terugveroveren’. Volgens een internationale peiling voelen Nederlanders van alle ondervraagde nationaliteiten verreweg de meeste trots en de minste schaamte over hun koloniale verleden.   Zodoende lijkt de omgang met de vaderlandse geschiedenis de kloof tussen politiek en burger in de Nederlandse samenleving te hebben vergroot. En dat is ernstig. Hoe is te voorkomen dat die afstand onoverbrugbaar wordt? Kan er recht worden gedaan aan het verleden zonder het heden te belasten met een verdere polarisering die de democratie bedreigt?  

1. Sandra Langereis

Machineman

1. Hans Schnitzler

De mens, de machine & de therapeut

De menselijke geschiedenis laat zich lezen als een proces waarbij mens en machine steeds verder met elkaar versmelten, tot op het punt dat we langzaam maar zeker in cyborgs veranderen – half mens, half machine. Dat punt zijn we met rasse schreden aan het naderen. Naarmate we meer van onze menselijke vermogens gaan uitbesteden aan machines wordt de vraag naar ons mens-zijn steeds relevanter. Wat maakt, in tijden van kunstmatige intelligentie, digitalisering en robotisering, het menselijk bestaan tot een menswaardig bestaan? Dat is de vraag die filosoof Hans Schnitzler in De mens, de machine & de therapeut centraal stelt en in historisch perspectief plaatst. Om te begrijpen wat we nu zijn, moeten we onderzoeken hoe we zo geworden zijn. Daartoe nodigt hij de lezer uit om, samen met hem, in technotherapie te gaan. Waar komt onze fascinatie met technologie vandaan en wat staat er mogelijkerwijs op het spel? Veranderen we misschien zelf in robots? Heeft het onderscheid tussen echt en nep nog wel betekenis in een wereld van virtual reality en deepfakes? Aan welke angsten en dromen komt het leven in cyberspace eigenlijk tegemoet? Er zit niets anders op dan te graven in ons verleden om hier meer zicht op te krijgen.