Omschrijving
In het voetspoor van een onderwijstraditie, waaraan in de tweede en derde eeuw na Chr. door Romeinse juristen als Gaius, Ulpianus en Paulus in leerboeken gestalte was gegeven, werden in 533 door enkele rechtsgeleerden de 'Institutiones' opgesteld, een leerboek met kracht van wet. Het werd vervaardigd naar het model van de gelijknamige, in de late oudheid veel gebruikte Inleiding van de jurist Gaius en diende ertoe om de studenten in de rechtsgeleerdheid het grondpatroon van het geldende recht bij te brengen.
Sinds de zeventiende eeuw werd het systematisch model van de 'Institutiones' in Europa het voorbeeld bij uitstek voor de opbouw van het privaatrechtelijk rechtssysteem, dat zijn verankering en positivering vond in vele nationale codificaties, waaronder het Nederlandse Burgerlijk Wetboek.
"Onlangs werd de uitgave van het 'Corpus Iuris Civilis' in twaalf volumineuze banden voltooid. Het project, dat geleid werd door de Nederlandse romanist Jop Spruit, betreft de belangrijkste teksten van het Romeins recht in de oorspronkelijke Latijnse en Griekse talen met in kolommen daarnaast een Nederlandse vertaling. Mij interesseert de sociologische inhoud van deze hoofdzakelijk, maar niet uitsluitend privaatrechtelijke teksten. Voor juristen is vooral de ratio iuris , de inhoudelijke, juridische redenering, van belang. Maar er is ook uitdrukkelijk sprake van een tenor iuris, wat veel ruimer is dan een juridisch vernuft. Het betreft veeleer de Geist, de mentaliteit en de morele waarden en normen die aan deze juridische teksten ten grondslag liggen. Wat dan opvalt in deze romeinsrechtelijke boeken is een aantal centrale elementen die nog helemaal niet zijn verouderd, zelfs modern aandoen."