Madame Manet
Muziek en Kunst in het Parijs van de Impressionisten
Ton van Kempen & Nicoline van de Beek
9789082307306

Parijs, 1905. Een Hollandse journalist belt aan bij de weduwe Manet. Met tegenzin doet de oude dienstbode hem open. Anderhalf uur later zit madame Manet met blossen op haar wangen: ze was weer even Suzanne Leenhoff in haar vertrouwde Zaltbommel! Ze nodigt de charmante jongeman uit terug te komen. Terwijl de dienstbode het vuil van jaren van de meubels verwijdert, blaast madame Manet het stof van haar herinneringen. Alles komt weer terug: de pianolessen die ze Édouard Manet gaf en hun geheime liefde. De eerste grote wereldtentoonstelling, de kunstrellen, en de salonavonden waarop ze kunstenaars als Degas, Zola, Renoir en Monet ontving. Hoe ze model stond voor haar man Édouard Manet en bevriend raakte met de dichter Baudelaire.
Wanneer de journalist informeert naar de erfenis van wijlen haar man, stokt haar woordenstroom. De dienstbode is wat loslippiger, maar krijgt daar spijt van als ze zijn ware bedoelingen begrijpt.

Dit boek vol geruchtmakende schilderijen en oude foto's is te lezen als een roman, maar biedt evengoed een sprankelend kunsthistorisch tijdsbeeld, over de Impressionisten in het culturele centrum van de wereld. Niet alleen geeft madame Manet haar herinneringen aan haar man en zijn werk als kunstenaar, ze blijkt er ook een dubieuze rol in te spelen.

Madame Manet vertelt het levensverhaal van Suzanne Leenhoff, de Nederlandse vrouw van de Franse schilder Manet. De roman in interviewvorm mengt werkelijkheid en fictie. Jos Bloemkolk Er is een bijzonder boek verschenen: Madame Manet. Het gaat over het leven van de echtgenote van de grote schilder Édouard Manet (1832 - 1883). Madame Manet heette Suzanne Leenhoff, een meisje uit Zaltbommel (1829 - 1906). Het boek gaat niet alleen over haar leven, maar ook over het Parijs van de impressionisten. Zo ontmoet je Zola, Beaudelaire, Rossini, Monet, Pisarro en Degas, en maak je de belegering van Parijs door het Pruisische leger mee. De vormgeving is prachtig. Het chronologische levensverhaal wordt geïllustreerd met werk van Manet en foto's van het Parijs van die dagen. De opzet is ongebruikelijk. De auteurs, Ton van Kempen en Nicoline van de Beek, hebben gekozen voor de interviewvorm. Zij geven een Nederlandse journalist een treinkaartje naar Parijs en laten hem de oude madame Manet ondervragen. Ze noemen hem Carel van Mander, naar de schilder die in 1604 zijn beroemde handleiding Schilder-boeck schreef. Die opzet lenen ze van J. Bernlef, die in 1986 een gefingeerd gesprek schreef met de Italiaanse schilder Giorgio Morandi. De levendige gesprekken met madame Manet worden afgewisseld met de belevenissen en overdenkingen van haar oude dienstbode Marie. Deze mengeling van werkelijkheid en fictie is ook nog goed geschreven. Kunsthistoricus Van Kempen en actrice Van de Beek zijn gewend verhalen te vertellen gebaseerd op de kunstgeschiedenis. Zij hebben op die manier rondleidingen gegeven in het Rijksmuseum. Hoe werd een meisje uit Zaltbommel de vrouw van een Parijse kunstschilder? Suzanne Leenhoff, dochter van een beiaardier, leerde al vroeg pianospelen. Het zou Liszt zijn geweest die haar, nadat hij haar had horen spelen, aanraadde in Parijs te gaan studeren. Zij werd daar afgewezen aan het conservatorium, maar bleef toch; haar geld verdiende ze met het geven van pianoles. Eén van haar leerlingen: Édouard Manet. Ze trouwden op 28 oktober 1863 in Zaltbommel. De omgeving van Manet keek met verbazing naar de vrij fors gebouwde Suzanne Leenhoff. Dienstbode Marie laat in het boek een brief lezen aan journalist Van Mander, waarin staat: 'Zij heeft een groot muzikaal talent, maar als Hollandse is zij in haar uiterlijke vorm en maat een vertegenwoordigster van haar land.' Hoewel Manet de voorkeur gaf aan slanke vrouwen, ook als model, heeft hij Suzanne vaak vereeuwigd. De naakte nimf op zijn controversiële meesterwerk Le déjeuner sur l'herbe' is Suzanne, zij het geflatteerd. Toch is zij overtuigd van zijn liefde, wat wordt geschraagd door de brieven die zij haar gesprekspartner Van Mander laat lezen. Als Van Mander haar beeldend beschrijft wat hij onderweg is tegengekomen, zegt zij: "Ik wandel aan uw arm door Parijs." Datzelfde kan gezegd worden over Madame Manet: je wandelt aan de arm van de auteurs door Parijs en door het boeiende leven van Suzanne Leenhoff. Ton van Kempen en Nicoline van de Beek: Madame Manet; muziek en kunst in het Parijs van de impressionisten Het ArchiefCollectief, € 32,50

Als je het imposante boek (352 pagina's) Madame Manet uit hebt, vraag je je af: is het een roman of een geschiedenisboek? Via een interview van een Nederlandse journalist met de weduwe van de bekende impressionistische schilder Edouard Manet duik je in de wereld van het Parijs van het einde van de negentiende eeuw. Het verhaal speelt zich af in 1905, een jaar voor haar dood. Die vorm is een slimme keuze van de Culemborgse schrijvers Ton van Kempen en Nicoline van de Beek. Want door het vraag- en antwoordspel wordt het een boeiend verhaal. Wel geven de auteurs wel erg veel informatie op elke pagina over historische personen en gebouwen. Al die voetnoten halen je aanvankelijk uit het verhaal, maar geven aan de andere kant wel weer uitstekende informatie over de wereld van muziek en kunst in de Franse hoofdstad. Hier is duidelijk de kennis en interesse te zien van het duo. Van Kempen is kunsthistoricus en cultuurdocent en zijn partner Van de Beek is theatermaakster. De informatie is historisch onderbouwd, de verhaallijn is fictief. Voor dit historische meesterwerk is tien jaar onderzoek aan voorafgegaan. Niet alleen Frankrijk komt uitvoerig in beeld, ook de Bommelerwaard. Want de hoofdpersoon is Suzanne Leenhoff, die vanuit Zaltbommel naar Parijs is verhuisd om daar haar grote liefde te vinden: Manet. Af en toe hoort mevrouw Manet ook nieuws over haar geboortestreek. Het zijn louter slechte tijdingen: hongersnood door mislukte oogsten en watersnood. Een meesterwerk, dat een treffend tijdsbeeld geeft van de twee werelden van Madame Manet.

Kunsthistoricus en cultuurdocent Ton van Kempen (1956) en theatermaakster Nicoline van de Beek (1962) brengen sinds 1992 hun beider vak bijeen in verhalen over kunst en cultuur. Aanvankelijk in educatieve rondleidingen door het Rijksmuseum en het Joods Historisch Museum in Amsterdam, later ook in het theater. Ze organiseerden Kunst- en Vliegreizen naar New York met verhalen over kunstenaars en theater over immigranten. Altijd is hun streven kunst toegankelijk te maken. In dit boek blazen ze alle foto's en schilderijen leven in; het Parijs van de 2e helft 19e eeuw rolt al snel van de bladzijden.