za 20 april 2024
14:00 - 15:00
‘Alles van waarde is weerloos’, dichtte Lucebert. Maar zonder waarde zou niets de moeite waard zijn.
Als iets van waarde opduikt is de meetlat meestal niet ver weg. Het goud gaat naar de snelste hardloper. Het leukst is het bericht met de meeste ‘likes’. En alle lof verdient de leerling met de hoogste cijfers. Hoe meer mensen het waarderen hoe meer iets waard wordt. Maar is wat alleen ikzelf waardevol vind dan minder waard? En wat is de waarde van zaken die niet te meten zijn? Heeft waarheid een prijs? Hoeveel is vriendschap waard? Hoe weerloos is schoonheid? En hoe waardeert de natuur de menselijke maat?
Volgens geldfilosoof Georg Simmel bestaat waarde zolang we niet hebben wat we verlangen. Betekent dat dan ook dat de weerloze aarde steeds meer waard wordt naarmate er minder van haar overblijft?
De Maand van de Filosofie 2023 vraagt zich af hoe het weerloze en waardevolle zich kan weren tegen de harde cijfers van verdienste, prestige en succes. En vooral hoe waarde weer zijn waarde krijgt.
WINNAAR VAN DE SOCRATESBEKER 2023
Peter Venmans
€21,99
Peter Venmans wint boekenprijs voor Gastvrijheid. De laureaat voor de Socratesbeker 2023 is bekendgemaakt tijdens een speciale uitzending van het NPO 1-radioprogramma Kunststof. De uitzending werd rechtstreeks uitgezonden vanuit Spui25 in Amsterdam, waar Frenk van der Linden de vijf auteurs op de shortlist van de boekenprijs interviewde. De Socratesbeker wordt jaarlijks uitgereikt aan het het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek dat in het voorgaande jaar is verschenen.
Shortlist Socratesbeker 2023
Onbeschikbaarheid
Hartmut Rosa
€22,90
De drijvende culturele kracht van het wereldbeeld dat wij ‘modern’ noemen, is het verlangen om de wereld beschikbaar te maken: wetenschappelijk kenbaar, juridisch berekenbaar, politiek beheersbaar en technisch controleerbaar. Maar een volledig gekende, geplande en beheerste wereld is een dode wereld: een wereld waarmee we niet in dialoog kunnen treden en waarvan we vervreemd raken. Vitaliteit, aanraking en echte ervaringen ontstaan juist in de ontmoeting met het onbeschikbare, het onkenbare en het onbeheersbare. Zo bezien is onbeschikbaarheid bepalend voor het menselijk leven en de fundamentele menselijke ervaring. Als we beter willen begrijpen hoe wij als moderne subjecten in de wereld staan, moeten we onderzoeken hoe wij ons individueel, cultureel en institutioneel verhouden tot het onbeschikbare. In zijn essay Onbeschikbaarheid doet de Duitse socioloog Hartmut Rosa hiertoe een eerste aanzet, in zijn zoektocht naar de voorwaarden voor een zinvol leven in moderne tijden.
De beste filosofische ideeën om je moraal te verbeteren
Klaas Rozemond
€24,90
De menselijke soort bestaat al honderdduizenden jaren, maar het inzicht dat we kunnen klussen aan onze moraal is relatief nieuw. We zijn er nog niet zo handig in. Bovendien hebben we alleen gammel gereedschap: ons feilbare verstand. Toch kunnen we onze opvattingen over goed en kwaad aanscherpen. In dit boek zet Klaas Rozemond de beste verbeterideeën uit de filosofie op een rij. Via Socrates, Plato, Hobbes, Kant, Hegel, Rawls en anderen ontdekken we dat morele verbetering nodig en mogelijk is. Wie de morele lat hoger legt, wordt bovendien gelukkiger. Klaas Rozemond is filosoof en jurist en werkt als universitair hoofddocent strafrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Hij publiceerde eerder het standaardwerk Het menselijke kwaad over de vraag wat dat kwaad inhoudt. In Het zelfgekozen levenseinde pleitte hij voor het recht om over je eigen levenseinde te beschikken. Samen met Jet Nijkamp en Co Woudsma publiceerde hij Het aardse leven met zijn epicurische levensfilosofie en het meermalen herdrukte Filosofie voor de zwijnen over het geluk van mens en dier. Dat laatste boek haalde de shortlist van de Socratesbeker.
Marcus Aurelius en de Stoa
Pierre Hadot
€34,90
Vertaald door Maarten van Buuren Marcus Aurelius, keizer van het Romeinse Rijk in de tweede eeuw na Christus, maakte persoonlijke aantekeningen waarin hij zichzelf aanspoorde tot het juiste handelen. Het is een wonder dat zijn Aansporingen bewaard zijn gebleven. Marcus ontleende de richtlijnen voor juist handelen aan de filosofie van de Stoa. Hij had ze geleerd van Epictetus, de grote stoïsche filosoof uit het begin van de tweede eeuw. In dit boek legt Pierre Hadot, de onbetwiste autoriteit op het gebied van Stoa en Marcus Aurelius, uit dat de Aansporingen variaties zijn op de stoïsche leer van de drie disciplines van oordeel, begeerte en handelen. Daarom kan dit boek gelezen worden als een inleiding in de Aansporingen en de klassieke Stoa in het algemeen.
Doe zelf normaal
Maxim Februari
€22,50
Maxim Februari over de grote vragen die op ons afkomen
Onder invloed van de klimaatverandering en intelligente technologieën verandert de democratische rechtsstaat. Natuur en technologie sturen het beleid en nemen beslissingen voor ons. Het is de vraag of we zelf ons gedrag nog kunnen blijven normeren. Te veel kennis over de toekomst dreigt bij deskundigen en aan universiteiten te blijven hangen. Het is tijd die kennis daar op te halen en een publiek gesprek te voeren over de veranderingen die op ons afkomen.
Culturele veldslagen
Gijs van Oenen
€29,90
In de culture wars bestoken partijen elkaars culturele stellingen met claims en verwijten over identiteit, zelfbegrip en sociale tegenstellingen. Cultuurmarxisten, social justice warriors, alt‑righters, incels, populisten en woke activisten strijden in kwesties als Black Lives Matter en #MeToo over voorrechten en achterstelling – soms met ironie, soms verbitterd, maar altijd vanuit de vaste overtuiging van een gelijk dat is verbonden met de eigen identiteit. Juist in die stellige overtuiging lijken links en rechts op elkaar, net als in hun afkeer van hun gezamenlijke vijanden: het liberale denken, de burgerlijke normaliteit en het kapitalisme. In Culturele veldslagen schetst Gijs van Oenen de filosofische en historische achtergronden van de culture wars. Hij laat zien dat deze enerzijds voortvloeien uit vernieuwende ideeën binnen het marxisme over het belang van cultuur, en anderzijds worden aangedreven door radicale inzichten uit de Franse filosofie over taal, waanzin en seksualiteit. Deze inzichten, van met name Derrida en Foucault, hebben in de afgelopen halve eeuw ingrijpende gevolgen gehad voor ons denken en doen in kwesties als multiculturalisme, etniciteit, zwart bewustzijn, postkolonialisme, gender, seksualiteit en heteronormativiteit.
Gerechtigheid voor dieren
Martha C. Nussbaum
€32,50
Onze collectieve verantwoordelijkheid
Overal zijn dieren in gevaar. Of het nu gaat over de gruwelijke mishandeling in de vleesindustrie, de jacht, de vernietiging van de natuurlijke omgeving of de verwaarlozing van huisdieren: de positie van dieren vraagt dringend om een wereldwijd ethisch reveil, om een bewustzijnsverandering van internationale proporties. In dit boek presenteert Martha C. Nussbaum een fundamenteel nieuwe benadering van dierenrechten, -ethiek en -wetgeving.
Van dolfijnen tot kraaien, van olifanten tot octopussen, Nussbaum beziet de levens van dieren met verwondering, ontzag en compassie, en geeft antwoord op de vraag hoe wij een klimaat kunnen scheppen waarin de mens het dier als een evenwaardig wezen beschouwt, niet als een handelsobject of een gebruiksvoorwerp. Gerechtigheid voor dieren scherpt ons denken over dieren en hun recht op een goed bestaan. Het is een vurig pleidooi voor verandering, waarin Nussbaum ook laat zien hoe politiek en wetgeving onze ethische verantwoordelijkheid ten opzichte van dieren kunnen waarmaken: de mensheid heeft de collectieve plicht dierenleed te onderkennen en op te lossen.
Voor tal van haar boeken, waaronder Het koninkrijk van de angst, De breekbaarheid van het goede, Grensgebieden van het recht en De kosmopolitische traditie oogstte Nussbaum lof en bewondering. Zij behoort tot de invloedrijkste hedendaagse denkers over ethiek en recht. Gerechtigheid voor dieren is een nieuw hoogtepunt in haar omvangrijke en belangrijke oeuvre.
De beste van alle mogelijke werelden
Michael Kempe
€34,99
Alleen met grote verwondering kunnen we kijken naar het vruchtbare leven van Gottfried Wilhelm Leibniz (1646-1716), een van de grootste denkers van de zeventiende eeuw en tijdgenoot van Newton en Huygens. Dag en nacht was hij bezig om in duizelingwekkend veel verschillende wetenschappen ontdekkingen te doen. Hij bedacht het integraalteken in de wiskunde (¿), hij experimenteerde met het binaire systeem (nullen en enen) dat de basis zou worden voor de computerwetenschappen, hij vertaalde Plato in het Latijn, hij vond een nieuw horloge uit, een onderzeeboot, hij bedacht een volksgezondheidsstelsel, straatverlichting, de kanalisatie van de Donau, verbetering van de cartografie, ontwikkelde een compleet filosofisch systeem, en schreef talloze brieven waarvan er 15.000 bewaard zijn gebleven. Daarnaast was hij adviseur van diverse vorsten, onder wie Peter de Grote van Rusland. Tijd voor een liefdesrelatie heeft hij nooit gehad – hij ging met ideeën naar bed en stond ermee op.