De genocidefax

'Vanaf jonge leeftijd zoeken mensen aansluiting bij een collectief - een gezin, (sub)cultuur of gemeenschap - en willen erin opgenomen worden, ook als dat betekent: zwijgend toekijken of actief bijdragen aan uitsluiting en wanpraktijken.'

In haar ijzersterke essay De genocidefax laat Roxane van Iperen zien dat we altijd op zoek zijn naar bevestiging en aansluiting bij een groep, ook als dat betekent: liegen, zwijgen of wegkijken. In helder proza laat ze de voorgeschiedenis van de Rwandese genocide in 1994 zien, en hoe er toen niet werd ingegrepen. Naadloos trekt ze de lijn van haar betoog door naar het heden, naar ons, naar Nederland. Want bovenal is het een essay over ieder individu, en over de gecompliceerde keuze tussen je conformeren aan de groep of je uitspreken over onacceptabel gedrag, met elk risico van dien.

Roxane van Iperen (1976) is auteur en jurist. In 2016 verscheen haar debuutroman Schuim der aarde , waarmee ze de Hebban Debuutprijs won. In 2018 volgde 't Hooge Nest . Het werd bekroond met de Opzij Literatuurprijs 2019 en stond op de shortlist van de NS Publieksprijs 2020. In 2021 schreef Van Iperen het Boekenweekessay De genocidefax , verzorgde ze de 4-meilezing en publiceerde ze Brieven aan 't Hooge Nest . Voorjaar 2022 verscheen haar essay Eigen welzijn eerst , en in 2023 volgde haar nieuwe roman Dat beloof ik .

'Wat hebben de kinderopvangtoeslagaffaire en het misbruikschandaal rond de Amerikaanse miljardair Jeffrey Epstein gemeen met de genocide in Rwanda in 1994? Vooral dit: ze zijn alle mogelijk gemaakt door het zwijgen van de omstanders. In De genocidefax laat Roxane van Iperen zien dat de wegkijkende mens, ook het thema van haar confronterende 4-meivoordracht, overal is... Uit het boekje, dat rustig en trefzeker is geformuleerd, valt de hoop te putten dat wie eenmaal ziet hoe het meeloopmechanisme werkt, beter beslagen ten ijs komt áls het er ooit op aankomt. En dat leidt ook weer tot ongemakkelijke gedachten.

Door de juiste vragen te stellen weet Van Iperen zowel het historische drama, de internationale hypocrisie als het persoonlijke lijden van Dallaire dichtbij te brengen. Ze trekt parallellen met conflicten dichter bij de Nederlandse lezer, maar ook met immoreel groepsgedrag op de werkvloer. Trouw en loyaliteit aan de groep zijn over het algemeen groter dan ons verlangen naar rechtvaardigheid, is de conclusie.