Marcel Möring in gesprek met ...

Tegen de Stroom
Over mensen en ideeën die hoop geven in benarde tijden
Ernst Hirsch Ballin

Als men een samenleving op haar beloop laat, zijn er winnaars en verliezers. De kortste weg naar de macht is het mobiliseren van een groep die zich van anderen onderscheidt door ras, religie of een ander vermeend kenmerk van superioriteit. Mensen die deel uitmaken van zo’n groep zijn vaak de laatsten die erachter komen waarheen ze zijn meegesleurd. Geweld lijkt gewoon, de slachtoffers ondergaan rechteloosheid omdat van het recht een controletechniek is gemaakt.

Lodewijk Ernst Visser, de in 1941 ontslagen president van de Hoge Raad, doorzag scherper dan anderen dat de Nederlandse constitutionele beginselen geslachtofferd werden door de Joodse Nederlanders te isoleren, nog vóór de massale deportaties begonnen. Ook de gelovige mysticus Titus Brandsma was meer op zijn hoede dan de zelfbenoemde realisten die – binnen een jaar na de militaire overgave van mei 1940 – mentaal voor Hitlers imperium capituleerden. Brandsma liet zich niet intimideren en hield de hoop op medemenselijkheid levend. Dat deed ook Anton de Kom, die uit Suriname was verbannen omdat hij niet accepteerde dat de Nederlandse kolonisten zichzelf als superieur beschouwden. Tegen de nationaalsocialistische bezetters zette hij de strijd voor ieders gelijke rechten voort.

In Tegen de stroom heeft Ernst Hirsch Ballin de veelzeggende verhalen van Lodewijk Ernst Visser, Titus Brandsma en Anton de Kom samengebracht. De verheerlijking van (ogenschijnlijk) homogene samenlevingen van vroeger, leren hun verhalen, is net zo goed verderfelijk als een toekomstbeeld met één superieure ideologie of cultuur. Tegen de stroom van zulke bewegingen in maakt het recht ruimte voor gewone en ongewone mensen.

K. Michel

K. MICHEL (1958) wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse dichters. Hij debuteerde in 1989 met Ja! Naakt als de stenen. Vervolgens verschenen Boem de nacht, dat bekroond werd met de Herman Gorterprijs 1995, en Waterstudies, waarvoor hij maar liefst twee prijzen ontving: de Jan Campertprijs en de VSB Poëzieprijs 2000. Voor zijn bundel Bij eb is je eiland groter kreeg hij in 2011 de Awater Poeziëprijs.

Naast poëzie publiceert Michel regelmatig essays en verhalen, en vertaalde hij gedichten van onder meer Michael Ondaatje en Octavio Paz. In 2004 verscheen zijn vierde poëziebundel, Kleur de schaduwen. Zijn tweede bundel, In een handpalm, verscheen in 2008.

Te voet is het heelal drie dagen ver
K. Michel

Michel is de dichter van een klein oeuvre, maar wat hij maakt is van topniveau. Uit de titels van zijn nieuwe gedichten spreekt al de reikwijdte van zijn wereld: 'Wat de papegaai van de ontvoerde politica zei', 'In knollenland', 'Fabel', 'Vragen & klepels', 'Bach voor één vinger'.

Speling zoeken
K. Michel alle gedichten tot nu

Michel wordt beschouwd als een van de belangrijkste hedendaagse dichters. Hij publiceert niet veel – vanaf zijn debuut in 1989 slechts vijf dichtbundels – maar zijn werk wordt steevast zeer goed ontvangen in binnen- en buitenland. In Speling zoeken zijn die vijf bundels, Ja! Naakt als de stenen, Boem de nacht, Waterstudies, Kleur de schaduwen en Bij eb is je eiland groter, voor het eerst bijeengebracht.

Wat kan mij gebeuren? - Leven met René Gude'
Babs van den Bergh

Voor sommigen komt dit bericht dubbel; sorry daarvoor. En ook sorry voor wat er komen gaat: Het partijtje gaat niet door, zaterdag! René is vanmiddag gevallen, heeft zijn bovenbeen gebroken en wordt morgen geopereerd. Een aantal dagen ligt hij dus in het ziekenhuis. Dat leek me niks, een partijtje zonder René, dus we moeten het uitstellen. Morgen weet ik meer. Het gaat zeker een keer door, maar niet zaterdag!

Zo begint het verhaal van Babs van den Bergh, vrouw van René Gude, filosoof en denker des vaderlands. Met een bericht aan vrienden. Zonder dat iemand het nog beseft, bevat het de eerste aankondiging van de botkanker waaraan Gude zeven jaar later zou overlijden. Het is vooral de argeloosheid van het bericht dat het huiveringwekkend maakt. Van den Bergh is blijven schrijven aan deze vrienden, gedurende barre maar vooral ook liefdevolle jaren. 

Op haar intensieve verslaggeving aan hun vaste vriendengroep is dit boek gebaseerd. Het is een reisverslag, een liefdesgeschiedenis en een verhaal over ziekte, zorg, verdriet en vriendschap. Van den Bergh schrijft heel persoonlijk maar toch met distantie; warm, helder, onverschrokken en gedetailleerd. En zoals voor de beste boeken over het zo universele onderwerp van liefde en dood geldt: met het eigen verhaal wordt ook dat van anderen verteld. In Wat kan mij gebeuren? Zullen velen dan ook iets van hun eigen leven en lot herkennen.

© Fjodor Buis